In elke gebiedstransformatie speelt de publieke ruimte een belangrijke rol. Maar hoe krijg je een goede publieke ruimte voor elkaar als er in het transformatiegebied vele verschillende eigenaren zijn en er hoge kosten zijn gemoeid met de aanleg of verbetering van het openbaar gebied? Deze vragen stonden centraal tijdens de SKG-Thematafel Omgevingswet en Transformatiegebieden.@en

In de gebiedsontwikkeling Maasterras in Dordrecht komen tal van uitdagingen bij elkaar en dat geldt zeker ook voor de relatie met de Omgevingswet. Hoe verhoudt deze complexe gebiedstransformatie zich tot dit nieuwe planologische regime? Ruda van Ravensteijn en Fred Hobma van de TU Delft rapporteren over de uitkomst van een discussie die zich hier speciaal op richtte.@en

Nu ‘water en bodem sturend’ zijn, is het de vraag hoe dit concreet past in het instrumentarium van de Omgevingswet. Dit blijkt in de praktijk een uitdaging, stellen vijf deskundigen in dit artikel. Zij gaan specifiek in op de juridische ruimte tussen de omgevingsvisie en het omgevingsplan: het omgevingsprogramma.@en

It is recommended to integrate specific management competencies in academic education to support the transition towards environmentally sustainable practices, particularly in the construction and real estate sector. This paper explores how architectural management education can integrate environmental sustainability within its current university programmes. In recent years TU Delft explored and experimented with various education initiatives to bring forward environmental sustainability knowledge and to connect with policy, societal and industry practices. This paper describes what we learned from both bottom-up and top-down initiatives implementing environmental sustainability in construction and real estate management education. Bottom-up educational initiatives show that knowledge about transition policies, stakeholder experiences, business models and management practices from a European perspective can help students across the globe to apply knowledge into their local context, reflecting on the overarching management principals across stakeholders, institutions, academic disciplines and cultures. Top-down initiatives show that the university has a vision on integrating sustainability in its curriculum, but that integrating environmental sustainability in construction and real estate management education is still challenging. Adapting the academic curriculum to integrate building and portfolio responses to environmental challenges might be a way forward and the experiences from numerous elective courses and educational initiatives can be a basis to identify the development of a future standard curriculum.@en

Dit hoofdstuk bespreekt regels die van toepassing zijn op transformatie van gebouwen naar woningen onder de nieuwe Omgevingswet. De focus ligt op drie onderdelen: (1) de juridisch-planologische procedures die gevolgd moeten worden voor transformatie; (2) het technische kwaliteitsniveau waaraan de nieuwe woningen moeten voldoen; (3) participatieverplichtingen bij transformatieprojecten. De participatieverplichtingen zijn nieuw ten opzichte van eerdere wetgeving. De regels voor transformatie hebben betrekking op de procedures die gevolgd moeten worden en op het minimum kwaliteitsniveau van het transformatieontwerp. Kennisneming van de regels is belangrijk omdat de procedures invloed hebben op het tijdsverloop en de kwaliteitseisen invloed hebben op de kosten van een transformatieproject.@en

Gebiedsontwikkeling is nu vaak te traag en te duur. Deze problematiek wordt in niet onbelangrijke mate veroorzaakt doordat de verwervingsprijs van ruwe bouwgrond in de achter ons liggende jaren aanzienlijk is gestegen. Dat levert niet alleen een belemmering op voor het actief grondbeleid van gemeenten. Het zorgt er ook voor dat er maar beperkt financiële ruimte is voor kostenverhaal. Niek van der Heiden, Fred Hobma en Herman de Wolff laten zien hoe in het buitenland de waardesprong van grond soms (gedeeltelijk) tóch in publieke handen terecht kan komen.@en

本书概述了荷兰城市地区发展的过程以及所涉及的学科知识。各种形式的管治(规划、管理、协调和组织)是本书的核心。在此背景下，管治的工具、先决条件和潜力是本书的主题。管治需要处理的问题来自不同的学科：城市社会学、城市经济学、管理学、城市规划、法律、市场研究等。讨论的问题包括：在日益全球化的背景下，城市发展的哪些方面能*有效地应用管治？ 如何在地方层面实施管治？ 哪些立法对规划很重要？ 这个过程是如何组织的？ 如何管理空间质量？ 根据市场背景，有哪些转型的可能性？ 如何管理财务？ 哪些模型可用于管理流程？@en

De Nederlandse samenleving staat voor grote en urgente maatschappelijke opgaven die een belangrijke impact hebben op de fysieke leefomgeving. De ruimtelijke inrichting van Nederland staat daarbij in de spotlights. Naast het terugdringen van het woningtekort, klimaatadaptatie, verduurzaming van de gebouwde omgeving en de veranderende mobiliteitsvraag liggen er opgaven tot herstel en versterking van de biodiversiteit, de energietransitie en de transitie naar een circulaire economie. Voor al deze opgaven zijn doelstellingen vastgesteld in wet- en regelgeving en in beleid. In ons land waar de ruimte al intensief wordt gebruikt, vergen deze opgaven en doelstellingen keuzes. De puzzel die daarbij moet worden gelegd, vindt bij uitstek plaats bij concrete gebiedsontwikkelingen. Daar komen de verschillende opgaven en doelen samen en zullen deze concreet en operationeel moeten worden gemaakt. Een samenhangende benadering van de vraagstukken is daarbij onmisbaar om tot ontwikkeling te komen. Bijvoorbeeld: de bouw van duurzame woningen vergt tijdige opwaardering van het elektriciteitsnet en voldoende stikstofruimte. [...]@en

Dit leerboek geeft op inleidend niveau een overzicht van het recht voor ontwerpen en bouwen. Dit vakgebied wordt meestal ‘bouwrecht’ genoemd. Maar omdat het boek primair is geschreven voor studenten bouwkunde, waarbij het ontwerpen van gebouwen en gebieden centraal staat, is voor de titel ‘recht voor ontwerpen en bouwen’ gekozen. Er is in dit boek dan ook bijzondere aandacht voor de ontwerpende kant van het bouwproces. Ook studerenden in andere bouw-gerelateerde disciplines kunnen het boek gebruiken om een beeld te krijgen van de juridische zijde van het ontwerp- en bouwproces.@en

Het vertrouwen van burgers in de lokale politiek neemt af. Vertrouwen wordt onder meer geschaad als lokale volksvertegenwoordigers of bestuurders zich schuldig maken aan belangenverstrengeling of de schijn van belangenverstrengeling op zich laden. Belangenverstrengeling dient daarom te worden voorkomen - ook in het ruimtelijk domein. Wanneer is eigenlijk sprake van belangenverstrengeling door gemeenteraadsleden bij omgevingsrechtelijke besluiten? Wanneer mag een raadslid niet deelnemen aan de betreffende stemming en geldt dat ook voor de beraadslaging? Deze en andere vragen worden in dit artikel besproken.

In deze bijdrage zal allereerst ingegaan worden op het juridische kader (§ 2). Daartoe is aanleiding nu op 1 januari 2023 de Wet bevorderen integriteit en functioneren decentraal bestuur (deels) in werking is getreden. Deze wet wijzigt onder meer de Gemeentewet, waarvan in dit kader vooral artikel 28 van belang is. Daarna zal stilgestaan worden bij de jurisprudentie en waar nodig de literatuur (§ 3). Ook zal aandacht besteed worden aan de praktijk en bestaande richtlijnen (§ 4). Vervolgens is het een gegeven dat per 1 januari 2024 de Omgevingswet in werking zal treden, inclusief de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). Dat zijn twee substantiële stelselwijzigingen. Wordt de rol van een raadslid, met name wat betreft het risico van belangenverstrengeling, dan anders dan daarvoor? (§ 5). Daarna zal een verkennende externe rechtsvergelijking plaatsvinden waarbij de situatie in Duitsland aan de orde komt (§ 6) met een analyse van de resultaten van deze rechtsvergelijking (§ 7). Aan het eind worden nog enkele samenvattende slotopmerkingen gemaakt (§ 8).@en

Dit artikel gaat in op één van de lastigste problemen rondom de bouw van flexwoningen: het vinden van geschikte locaties en de rol die het gemeentelijk grondbeleid daarbij kan vervullen. De centrale vraag is: wat zijn de mogelijkheden van actief en faciliterend grondbeleid voor de bouw van flexwoningen?@en

Voor de ontwikkeling van een gebied zal een gemeente allerlei kosten moeten maken. Het gaat bijvoorbeeld om de (personeels)kosten voor het opstellen van gemeentelijke plannen voor het gebied (zoals een omgevingsplan), de kosten voor bodemonderzoek, milieuonderzoek en archeologisch onderzoek. Ook moeten allerlei publieke voorzieningen in het gebied worden gerealiseerd. Bijvoorbeeld: de aanleg van nutsvoorzieningen in het gebied, riolering, wegen, openbare parkeerplaatsen, pleinen, trottoirs, fietspaden, waterpartijen, groenvoorzieningen, openbare verlichting, straatmeubilair en speeltoestellen. De Wro en de Omgevingswet hebben als uitgangspunt dat de gemeente deze kosten moet verhalen op degene die er baat bij heeft (art. 6.12 Wro en art. 13.11 Ow). Dit noemen we: kostenverhaal. Het idee achter kostenverhaal is dat de ontwikkelaar bij de ontwikkeling van functies (zoals woningen, kantoren of winkels) profiteert van de activiteiten en openbare voorzieningen van de gemeente. De gemeentelijke kosten worden dan ook - binnen bepaalde grenzen - op de ontwikkelaar verhaald. […]@en

Van een verweesd dossier tot woonprotesten op straat. TU-Delft onderzoekers Wouter Jan Verheul en Fred Hobma analyseren hoe de woningmarkt in de afgelopen twintig jaar vast is gelopen. En ze maken duidelijk waar fundamentele doorbraken nodig zijn om de woningmarkt te hervormen. “Met alleen bijbouwen en een paar subsidies hier en daar redden we het niet.”@en

Volgens de Omgevingswet hebben naast gemeenten ook private initiatiefnemers participatieverplichtingen. Fred Hobma, onderzoeker Omgevingsrecht bij de TU Delft, legt uit waarom er goede redenen om daarbij in te zetten op zowel contacten als contracten.@en

Door de overheid georganiseerde participatie is volgens de wet al lange tijd onderdeel van ruimtelijke besluitvorming. De Omgevingswet van 1 januari 2023 breidt dat uit: ook private partijen moeten werk maken van participatie. Maar hoe precies, en onder welke omstandigheden? TU Delft-onderzoeker Fred Hobma concludeert: “Private participatie krijgt vooral een stevige positie bij buitenplanse omgevingsplanactiviteiten.“@en

Steeds meer bedrijventerreinen veranderen in gemengde woon-werkgebieden. Met als vooruitzicht dat meer bewoners overlast krijgen van onder meer geur en geluid. En dat van hen verwacht wordt om die milieuhinder te accepteren. Hoogleraar Marlon Boeve en onderzoeker Fred Hobma analyseren aan de hand van het recent vastgestelde bestemmingsplan Schieoevers Noord in Delft wat dit juridisch precies betekent. Vorige maand stelde de gemeenteraad van Delft het bestemmingsplan Schieoevers Noord vast. Daarmee is een belangrijke stap gezet op weg naar de verandering van een bestaand werkgebied naar een gemengd woon-werkgebied. Een uitgangspunt voor de ontwikkeling van het gebied is dat de bestaande bedrijven niet worden beknot in hun bestaande bedrijfsvoering, waarvoor immers eerder vergunningen zijn verleend. Tegelijkertijd worden in het bestemmingsplangebied een kleine 4.000 woningen gebouwd.@en