Many organisations have changed to new ways of working, steered or followed up by design interventions and sharing of activity related workplaces. Expectations have been high. Innovative offices should lead to more efficient use of space and other facilities; greater job satisfaction; the projection of a positive image to clients; an improved performance of the organisation and its staff; and reduced costs. Have innovations in the working environment fulfilled these high expectations? Are the new offices really more efficient and more pleasant to work in? Or will constant changing of the workplace reduce satisfaction and productivity? What are the ‘pros’ and ‘cons’ of teleworking? Are the extra costs of nice ergonomic furniture, high‐tech information and communication technology (ICT) and image‐boosting gadgets counterbalanced by the expected profits in higher productivity and more efficient use of space? Evaluative research results show a mixed picture. Besides the considerable satisfaction with the attractive design and the improved opportunities to interact, there are many complaints about problems in concentrating on work. Psychological mechanisms, such as the need for status, privacy and individual territory, do not necessarily hinder ‘flexi‐working’, but only when the new situation provides considerable added value. Teleworking offers more freedom of choice, but there are attendant risks.@en

In dit paper wordt ingegaan op drie vragen die in het debat over de effecten van kantoorinnovatie (‘nieuwe werkomgevingen’) steeds weer naar voren komen: - Werkt het beter? - Werkt het prettiger? - Is het goedkoper?@en

De laatste jaren zijn veel organisaties overgestapt op flexibel werken in een innovatieve kantooromgeving. De verwachtingen zijn hooggespannen. Werkplekinnovatie moet niet alleen leiden tot effectiever werken en efficiënter gebruik van ruimte en andere faciliteiten, maar ook tot meer plezier in het werk, aantrekken en vasthouden van schaars personeel, een positieve uitstraling naar klanten en minder kosten. Heeft werkplekinnovatie deze hoge ambities waargemaakt? Werkt het echt efficiënter en plezieriger? Of gaat de grote openheid en het voortdurend wisselen van werkplek juist ten koste van de productiviteit? Wat zijn de voor- en nadelen van telewerken voor de organisatie en haar medewerkers? Wegen de meerkosten van mooi vormgegeven en individueel instelbaar meubilair, hightech ICT en imagoversterkende gadgets op tegen de beoogde opbrengsten door een hogere productiviteit en efficiënter ruimtegebruik? Resultaten uit evaluatieonderzoek geven een genuanceerd beeld. Naast tevredenheid over de aantrekkelijke vormgeving en inrichting van innovatieve kantoren en betere mogelijkheden tot interactie zijn er klachten over problemen met geconcentreerd werken. Psychologische mechanismen zoals de behoefte aan status, privacy en territorialiteit hoeven wisselwerken niet in de weg te staan, mits de nieuwe situatie veel toegevoegde waarde heeft. Telewerken geeft meer keuzevrijheid, maar brengt ook risico’s met zich mee. Een overzicht.@en

Medio jaren negentig verschenen in dit handboek drie introducerende bijdragen over kantoorinnovatie. Inmiddels is flink wat ervaring opgedaan met nieuwe, flexibele inrichtingsconcepten. Het is nu interessant om te kijken of kantoorinnovatie de hoge verwachtingen heeft waargemaakt. Werkt het beter? Werkt het prettiger? Is het goedkoper? Met deze drie vragen als vertrekpunt wordt in dit artikel een overzicht geschetst van de effecten van kantoorinnovatie. De auteurs baseren zich, naast literatuur, met name op zelf verrichtte evaluatieonderzoeken naar innovatieve kantooromgevingen bij overheid en bedrijfsleven. Na het trekken van de conclusies vertalen zij de bevindingen naar aanbevelingen en tips voor managers in de huisvestingspraktijk. Ter illustratie zijn kaders opgenomen met ervaringen in het Dynamischkantoor Haarlem, een grootschalig kantoorinnovatieproject van de Rijksgebouwendienst, waarvan gedurende enkele jaren diverse studies zijn gemaakt.@en

Werkplekinnovatie is een hot item in het onderzoek van Bouwmanagement & Vastgoedbeheer van de TU Delft. Samen met de Rijksgebouwendienst, ABN AMRO bank en andere betrokkenen wordt onderzocht of de hooggespannen verwachtingen worden waargemaakt. Is flexibel werken in een transparante werkomgeving echt effectiever en efficiënter dan in een traditioneel cellenkantoor met vaste werkplekken? Of gaat de grote openheid en het voortdurend wisselen van werkplek juist ten koste van de productiviteit en de arbeidssatisfactie? Wegen de meerkosten van fraai ergonomisch meubilair, hightech ICT en imagoversterkende gadgets op tegen de minderkosten door efficiënter ruimtegebruik? Deze onderzoekslijn wordt nu, versterkt met de kennis en ervaring van disciplines uit aanverwante onderzoeksgebieden, doorgezet in het nieuw opgerichte kenniscentrum Center for People and Buildings. Een natuurlijk moment om te bekijken wat werkplekinnovatie ons de afgelopen jaren heeft gebracht en welke lessen hieruit te trekken zijn voor huisvestingsmanagers en bestuurders.@en

Dynamischkantoor Haarlem biedt onderdak aan zes VROM-diensten. Een dienst van het Ministerie van LNV is er te gast. Op initiatief van de Rijksgebouwendienst is een innovatief kantoorconcept toegepast: een combikantoor met flexibele, activiteitgerelateerde werkplekken en een centraal archief met trolleys voor persoonlijke archieven. Een klein deel is opgezet als satellietkantoor. Kenmerkend van het nieuwe kantoor is de openheid (open verbindingen, veel glas). Een uitgebreide evaluatie toont aan dat het nieuwe gebouw vooralsnog niet aan de hooggespannen verwachtingen voldoet. De communicatie is weliswaar verbeterd en de voorzieningen worden positief gewaardeerd, maar geconcentreerd werken blijkt moeilijk. Er is sprake van een “transparantieparadox”: de openheid behoort tot de meest gewaardeerde aspecten (licht, ruim) en geeft tegelijkertijd aanleiding tot klachten over teveel afleiding en gebrek aan privacy. Het implementatieproces blijkt een kritische succesfactor.@en